Sistem takmičenja i trenažni proces kod odraslih se često prenosi na decu, odnosno nema nikakvog prilagođavanja zrelosti dece. Deca su svrstana u kategorije prema hronološkoj, a ne prema biološkoj starosti – zrelosti. Ovi propusti dovode do sporijeg sazrevanja sportista, što se u konačnom odražava i na njihovu karijeru, status i u krajnoj meri rezultate. Da bi to izbegli potreban nam je sistem u sportu koji će na prvom mestu brinuti o razvoju dece i mladih koji su na bilo koji način uključeni u sport
(Ne)Briga o razvoju naših mladih sportista!
Takmičarska aktivnost je vrlo značajan segment trenažnog procesa i mora biti prilagođena zrelosti dece i mladih sportista. To znači da se kalendar, propozicije i ciljevi takmičarske aktivnosti moraju prilagoditi razvojnim karakteristikama sportista, kao i ciljevima trenažnog procesa u određenom periodu. Zbog tenzija i raznoraznih motiva koji se iskazuju tokom takmičenja, ova aktivnost mora biti pažljivo isplanirana i vođena, a sve u funkciji adekvatnog razvoja sportista.
Značajno je napomenuti da se sistem takmičenja odraslih znatno promenio i da su sportisti izloženi skoro kontinuiranim takmičenjima tokom godine. Ovo utiče na promenu trenažnih aktivnosti, ali zahteva i drugačiji pristup Višegodišnjeg trenažnog procesa (VTP). Neophodno je zaokružiti proces obuke u toku VTP, kako bi se omogućilo da sportista kao senior bolje ekonomiše trenažnim opterećenjima.
Planirani, dobro vođen trenažni proces je tako organizovan da je u prvom planu individualni razvoj. Rezultat na takmičenju je samo u funkciji individualnog razvoja. Tim je u funkciji razvoja indvidualnih kvaliteta i neophodna socijalizacija svakog pojedinca. Takmičarska aktivnost je samo deo ukupnog trenažnog procesa dece i mladih. Rezultat je cilj takmičenja kod seniora, što znači da je prethodna trenažna aktivnost u svim uzrasnim kategorijama prilagođena postizanju maksimalnih rezultata u seniorskoj konkurenciji.
Propozicije takmičenja često nisu prilagođene ciljevima trenažnog procesa u pojedinim uzrasnim kategorijama:
- U ekipnim sportovima u najmlađim kategorijama se igra sa punim brojem igrača
- Ne učestvuju sva deca u igri
- Deca nisu u stanju prate i zapažaju, odnosno rešavaju situacione probleme u prostoru i vremenu kada je velika gužva na terenu
Cilj kod dece je igra i samo igra, a ne pobeda kroz disciplinovanje i ukalupljivanje dece. Igrajući se deca su opuštena, savladjuju veštine, uključuju se u rad, sarađuju, često su kreativna, rešavaju probleme koje im igra nameće. To je psihofizički proces sazrevanja dece, razvijanja individualnosti, osnova ukupnog razvoja dece.
Komunikacija nije prilagodjena uzrastu
Treneri ponekad ne prilagođavaju metode komunikacije prema uzrastu dece. Posledica je da su efekti trenažne aktivnosti neadekvatni. Cilj sportskih aktivnosti je da se razvijaju potencijali dece, a da bi se to postiglo komunikaciju moramo prilagoditi njihovoj zrelosti. Sportisti zahtevaju individualiziran pristup.
Sport pruža ogromne mogućnosti za razvoj dece, naročito ako imamo multidisciplinaran pristup. Motoričke aktivnosti su osnova za razvoj svih sposobnosti kod dece. Deca se podstiču da kreativno učestvuju u aktivnostima, da razvijaju svoj stil, vizuelizuju, klasifikuju … da sama rešavaju ili učestvuju u rešavanju problema i zagonetki koje sport postavlja pred njih. Treneri imaju ulogu pre svega da podstiču sportiste kako bi se neposredno uključili u trenažni proces i time ih podstaknuli da iskažu svoje ukupne potencijale.
Deca su svrstana u kategorije prema hronološkoj, a ne prema biološkoj starosti – zrelosti
U ovom radu stalno spominjem zrelost sportista, koja se u pojedinim periodima razvoja dece i mladih manifestuje kroz ubrzan ili usporen razvojpojedinaca i često nam onemogučava ili otežava realnu selekciju. Selektiranje dece prema hronološkoj starosti uspostavlja neravnopravne odnose i usporava razvoj i selekciju iretardanata i akceleranata, pa je u kvalitatno vodjenoj i kontrolisanoj trenažnoj aktivnosti ceo proces prilagodjen zrelosti sportiste.
“Kritične” ili “senzitivne” faze ubrzane adaptacije na trening se nedovoljno koriste u trenažnom procesu,naročito u periodu predpuberteta i puberteta (u fazama učenja ili sticanja veština – motoričkoj fazi ili fazama kojima se se stiču potrebni kapaciteti u specifičnom sportu)
Sportisti sporije sazrevaju jer se propuštaju početne motoričke faze
Početne faze u kojima deca stiču naviku da se bave sportom i fizičkom aktivnošću su izuzetno važne. Prema podacima NTC-e sazrevanje mozga je vrlo intenzivno u najranijem period i gotovo 50% je završeno do 5 godine. Već smo pomenuli da promenjen način života negativno utiče na razvoj dece, pa je neophodno od najranijeg detinjstva ih uključivati u kontinuiranu sportsku aktivnost, kada se deca upoznaju sa sportom i fizičkom kulturom – faza upoznavanje sa fizičkom aktivnošcu i faza sticanja osnovnih motoričkih navika. Ako se propuste ove faze stanje se može popraviti ali se ne može nadoknaditi.
Konačno, analiza potencijala, sposobnosti – statusi ili kompletni lični kartoni sportista najcešće se ne rade. Individualni statusi igrača, u toku celog procesa rada i selekcije, a naročito pri izlazu iz puberteta, kada bi selekcija trebala biti završena, osnov su selekcije, kvalitetne analize, a samim tim i daljeg napretka – daljeg planiranja trenažnog procesa – konačnog zaokruživanja sportiste i njegovog adekvatnog pozicioniranja.
